Kamis, 02 Oktober 2014

Morfologi


Morfologi utawi tata kruna sane wenten ring satwa I Lutung Lan I Kancil,inggih punika :
1.     Morfem bebas
2.     Morfem maiket
3.     Wangun tunggal miwah wangun kompleks
4.     Wangun asal,wangun dasar .miwah wangun wanda
5.     Wangun kruna{ kruna lingga ,kruna kadaden }
6.     Kruna kadaden{kruna tiron,kruna dwi lingga,kruna satma}
7.     Kruna dwi lingga{kruna dwi sama lingga,kruna dwi samatra lingga,kruna dwi maya lingga,kruna dwi purwa lingga,kruna dwi wasana lingga}
8.     Kruna satma{kruna satma sepadan,kruna satma tan sepadan}
9.     Kruna satma sepadan{nyihnayang nungkalik,nyihnayang ngerasang arti}
10.            Kruna satma tan sepadan{keterangan nerangang ,nerangang keterangan }
11.            Wewehan{pangater,seselan,pangiring}
12.            Wewangsan kruna
A. Kruna aran{kruna aran sekala,kruna aran niskala}
B.Kruna kria{lumaksana,linaksana}
C.Kruna pangentos{pangentos kapertama,kekelih,ketiga
D.Kruna keterangan {keterangan dauh,keterangan genah}
E.Kruna kaanan
F.Kruna sandang{wastan jadma,mautama,suci,niskala,suci        niskala,suci mautama niskala}
G.Kruna sambung
H.Kruna pangarep
I.Kruna wilangan
J.Kruna panguuh





1.Morfem bebas : morfem sane sampun madue arti yadiastun tan kagentosin antuk  wewehan.conto ring satwa ,inggih punika:
          -Suba          -Panes         -Padang      -Tuh            -Amah
          -Layu          -Ujan          -Belog         -Jalan                   -Betek         /msl  
2.Morfem maiket : morfem sane durung madue arti,nanging presida madue arti nanging presida madue arti yening sampun kagempelin ring kruna lingga. Conto ring satwa,inggih punika:
          A. makasihan =MT (ma,an)    f. Kacerita=MT(ka)  
                             -MB(kasih)                          -MB(cerita)
          B. Baduur   =MT( ba )             g. makaukan=MT(ma,an)
                             -MB(duur )                                        -MB(kauk)                       
          C. Majalan  =MT(ma )             h. Makeneh =MT(ma )
                             -MB( jalan)                              -MB(keneh)
          D. Magedi   =MT(ma)              I. Kabetekan=MT(ka,an)
                             -MB(gedi )                               -MB(betek)
          E. Makeneh =MT(ma )            j.Sakonden=MT(sa)
                             -MB(keneh)                             -MB(konden)
3.a.Wangun tunggal;wangun sane tan mersidayang kagargarang malih antuk wangun sane alitan tur madue arti.conto ring satwa inggih punika:
          - Malu         -Seleg                   -betek                   -beten                   -suba
          -kenyel        -tolih           -dot             tedun          -suba
   b. Wangun kompleks: wangun kruna lingga sane sampun polih wewehan kruna marupa kruna tiron,kruna polah,kruna dwi lingga,kruna satma,miwah marupa lengkara.conto ring satwa inggih punika:
          -tetumbuhane       -ngengkenin                   -kenkenang           -penekange
          -ngenggalang        -pedingehang        -mangantiang       -nongosin
4 a.Wangun asal :wangun sane pinih alit,sane dados asal (wit)wangun kruna kompleks.conto ring satwa inggih punika:
          -ujan           -layu           -tuh             -jani            -dogen
          -kema                   -beten                   -bisa            -dot             -umah
  b.Wangun dasar:wangun sane dados dasar antuk wangin kompleks.conto ring satwa inggih punika:
          -Ngamah     -masaut       -majalan      -majalan      -nginem
          -ngomong   -ngendah     -nguyeng     -kagancel    -mengkeb
c. wangun wanda: kawangun antuk sarana aksara suara(s)aksara wianjana (w),wangun wanda dados kaparinama (itilah )pula suku kata ring bahasa Indonesia.conto ring satwa inggih punika:
          -kacerita =ka-ce-ri-ta (ws-ws-ws-ws)
          -makelo= ma-ke-lo(ws-ws-ws)
          -sekancan=se-kan-can(ws-wsw-wsw)
          -ngandong=ngan-dong(wwsw-wsww)
          -Majalan=ma-ja-lan(ws-ws-wsw)
          -makecog=ma-ke-cog(ws-ws-wsw)
          -penekanga=pa-ne-ka-nga(ws-ws-ws-wws)
          -ngenggalang=ngeng-ga-lang(wwsww-ws-wsww)
          -sawireh=sa-wi-reh(ws-ws-wsw)
          -enggalin=eng-ga-lin(sww-ws-wsw)
5. wangun kruna kapalih dados kakalih :
   A.kruna lingga:kruna sane durung polih paweweh.conto ring satwa inggih   punika:
          -jani            -suba           -layu           -seleg          -amah
          -sukak         -ujan           -daya          -beseh         -gebug
  B kruna kadaden :
6. kruna kadaden kapalih dados tatiga:
          A kruna tiron :kruna sane sampun polih paweweh.conto ring satwa inggih punika:
                   -ngamah      -ngebug       -ngomong   -sakonden   -mengkeb
                   -penekange -kaanggon   -masaut       -ngandong   -majalan
          B kruna dwi lingga:kruna lingga sane kakaping kalihang,
7.kruna dwi lingga kapalih dados lelima inggih punika:
-kruna dwi samalingga:kruna sane linggane kakapingkalihang,conto ring satwa inggih punika:
          -jerit-jerit 
-Kruna dwi samatralingga :kruna sane linggane ka kapingkalihang,sakewanten aksara suaranipun maubah asiki.conto ring satwa inggih punika:
          -gelar-gelur
-kruna dwi maya lingga:kruna sane ka kapingkalihang wau madue arti ,awinan lingganne tan madue arti,conto ring satwa inggih punika:
          -kul-kul
-kruna dwi purwa lingga:kruna sane wandane ring arep ka kapingkalihang.wanda sane kakapingkalihang punika katulis nganutin pasang sastra.conto ring satwa inggih punika:
          -dedari
Kruna dwi wasana lingga :kruna sane wandane ring ungkur ka kapingkalihang.conto ring satwa inggih punika:
          -
8.kruna satma kapalih dados kakalih:
          -Kruna satma sepadan
          -Kruna satma tan sepadan
9. kruna satma sepadan(matungkasan,matungkalikan).kapalih dados kakalih inggih punika:
-kruna satma sepadan matungkasan,conto ring satwa inggih punika:        -
-kruna satma sapadan ngerasang arti.conto ring satwa inggih punika:      -
10 krna satma tan sepadan ,kapalih dado kakalih :
          -keterangan nerangang,conto ring satwa inggih punika:
                             -umah tabuan
          -nerangang keterangan,conto ring satwa inggih punuka:
                             -tengah alase
                             -disisin alase
                                     -sisin tukade
11 wewehan ,kapalih dados patpat,inggih punika:
                  A pangater(awalan)conto ring satwa inggih punika:
                            -majalan( pangater ma)           -matakon(pangater ma)
                            -makeneh( pangater ma)                   -kagancel(pangater ka)
                            -sakonden(pangater sa)           -kabetekan(pangater ka)
                            -mekasihan(pangater me)
                  B seselan(sisipan)conto ring satwa inggih punika:
                            -
                  C pangiring(akhiran ),conto ring satwa inggih punika:
                            -mekasihan (pangiring an)       -kabetekan(pangiring an)
                            -ngengkenin(pangiring in)        -nongosin(pangiringin)
12 wewangsan kruna kapalih dados adasa ,inggih punika:
                  A kruna aran (kata benda)wenten kakalih ,inggih punika:
                            -kruna aran sekala,conto ring satwa inggih punika:
                                     -padang      -nyambu     -ujan           -kulkul
                                     -kayu          -tabuan       -umah
                            -kruna aran niskala,conto ring satwa inggih punika:
                                     -dedari
                                     -BATARA CIWA
                  B kruna kria(kata kerja),wenten kakalih,inggih punika:
                            -kria lumaksana,conto ring satwa:
-ngilag         -ngamah      -ngelanting          
-ngandong   -makecog    -nguyeng
         -kria linaksana,onto ring satwa:
                  -                           
                             C kruna pangentos(kata ganti)wenten tetiga,inggih punika:
                                      -kruna pangentos kapertama,conto ring satwa:
                                                -awake        -ake
                                                -wakene
                                      -kruna pangentos kakalih,conto ring satwa:
                                                -cai             
                                      -kruna pangentos katiga,conto ring satwa:
                                                -
                             D kruna keterangan,kapalih dados kakalih,inggih punika:
                                      -Keterangan dauh ,conto ring satwa:
                                                -dugase ento
                                      -keterangan genah,conto ring satwa:
                                                -alas            -beten                   -tukad                  
                                                - duur punyan nyambu
                             E kruna kaanan ( kata sifat),conto ring satwa,inggih punika:
                                      -betek                   -enggal        -daya          -
F kruna sandang(kata sandang),kapalih dadot tetiga.inggih  punika:
1.     Wastanjadma.conto ring satwa:
-I  (I kancil, I lutung)
                                      2. suci, conto ring satwa:
                                                          -
                                      3 mautama,conto ring satwa:
                                                          -
                                      4 niskala,conto ring satwa:
                                                          -
                                      5 suci niskala,conto ring satwa:
                                                          -
                                      6 suci mautama niskala,conto ring satwa:
-         Sang Hyang Batara Ciwa

G kruna sambung (kata sambung)kruna sane kaanggen nyambungang makudang-kudang kruna.
          Conto ring satwa,inggih punika:
-         Lantas

H  kruna pangarep(kata depan )kaanggen ring arep tur sesuratannyane kapasahang(dipisahkan )
          Conto ring satwa,inggih punika:
-         Di tengah alase
-         Di tukade
-         Di beten punyan nyambune
I. kruna wilangan (kata bilangan )kruna sane mirdatayang,akeh wiadin akidik pepupulan barang.kapalih dados papat :
1.     Ketekan = -
2.     Gebogan =-
3.     Sepahan=agencet
4.     Tan janten=-
j. kruna panguuh(kata seru),kapalih dados kalih,:
          1. nyengguhang rasa = -
          2 tetuladan suara,conto ring satwa:
- pruak….
 -nguuung….! Ngung….!





                            



                                    
                 
                 
         


         





         
                    

         



Tidak ada komentar:

Posting Komentar